Mondros’tan sonra ülke toprakları işgal edilmeye başlanınca müdafaa-i hukuk eylemleri başlamıştı. Bu eylemler sırasında mücadelenin nasıl yürütüleceğini kararlaştırmak için yurdun her tarafında çeşitli kongreler yapılmıştır. Bu kongreler genellikle birbirine yakın tarihlerde yapılmış ve birbirine benzer kararlar alınmıştır. Kongrelerin her biri bölgesindeki eylemleri yürütecek temsil kurulları oluşturmuşlardır. Osmanlı Hükümeti Müttefiklere karşı ciddi bir mücadele veremediği için Anadolu ölçeğinde bir hükümet ve dolayısıyla iktidar boşluğu vardı, işte kongrelerin seçtiği temsil kurulları bu boşluğu doldurmak istemişlerdir. Kongreler çeşitli yöntemlerle belirlenen delegelerle toplanmış olmakla birlikte bazen kongre düzenlemesi sayılmayacak toplantılar da kongre diye nitelenmiştir.
17-18 Ocak 1919 tarihlerinde de 131 delegenin katılımıyla 3. Kars Kongresi toplandı ve önceki kongrede kurulan hükümet tüm bölgeyi içerecek biçimde Güneybatı Kafkas Hükümeti adıyla bir devlet örgütüne dönüştürüldü. Osmanlı Yönetimi İngiliz isteklerine boyun eğerek 9. Orduyu dağıtıp, komutanını İstanbul’a çektikten sonra şehre giren İngilizler bu hükümetin üyelerini tutuklayıp Malta’ya sürdüler.
İzmir işgal edildikten sonra Trabzon’un da işgal edileceğini düşünen Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti, 28 Mayısta ikinci bir kongre düzenlemişti. Kongrede Trabzonlu delegelerin yaptığı öneri kabul edilerek, Ermeni ve Rumlara karşı yürütülen mücadelede tüm Doğu Bölgesinin işbirliği etmesi ve bu amacı gerçekleştirmek için Erzurum’da ortak bir kongre yapılması kararlaştırılmıştı. Alınan bu karar 30 Mayısta Doğu Bölgesi Müdafaa-i Hukuk örgütlerine yazılı olarak duyurulmuş ve delegelerin belirlenip toplanacak kongre için Erzurum’a gönderilmesi istenmişti. Aynı gün Vilayat-ı Şarkıye Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin Erzurum Şubesi de Erzurum’da bir kongre toplanmasına ilişkin kararını aynı illere duyurmuştu. Kazım Karabekir Paşa da Erzurum’da kongre yapılacağını Mustafa Kemal’e duyurup Onu Erzurum’a çağırmıştı. Böylece Erzurum Kongresi kararı iki ayrı bölgenin ortak kararı idi.
Kars İslam Şurası ve Kongreleri
Mondros’tan sonraki işgaller sırasında İngilizler, Sovyet yönetiminin Osmanlı Devleti’ne geri verdiği Elviye-i Selase denilen üç sancağı (Batum, Ardahan, Kars) da işgal edip Ermeni ve Gürcülere vermek istemişlerdi. Bunun üzerine tekrar vatandan ayrılmak istemeyen Bölge halkı Kars’ta Milli İslam Şurası adlı bir örgüt oluşturdu. Bu örgüt 14 Kasım 1918’de yaptığı kongrede, Osmanlı yönetimi şehri boşaltacak olursa şehrin savunmasını üstlenecek olan 8 kişilik bir kurul seçti. 30 Kasımda 70 delegenin katılımıyla daha geniş bir kongre yapan Kars İslam Şurası üç sancağı birleştirip geçici bir hükümet kurarak yönetime el koydu. Daha sonra İngilizler Osmanlı yönetimiyle anlaşıp Batum’dan başlayarak Bölgeyi işgale başlayınca diğer şehirlerde de İslam Şuraları oluşturuldu.17-18 Ocak 1919 tarihlerinde de 131 delegenin katılımıyla 3. Kars Kongresi toplandı ve önceki kongrede kurulan hükümet tüm bölgeyi içerecek biçimde Güneybatı Kafkas Hükümeti adıyla bir devlet örgütüne dönüştürüldü. Osmanlı Yönetimi İngiliz isteklerine boyun eğerek 9. Orduyu dağıtıp, komutanını İstanbul’a çektikten sonra şehre giren İngilizler bu hükümetin üyelerini tutuklayıp Malta’ya sürdüler.
Trabzon Kongreleri
Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti kurulduktan sonra kurucu üyelerle birlikte bölgedeki sancak ve kazalardan seçilen delegelerin katıldığı bir kongre düzenlenmişti. Bir temsil kurulunun oluşturulduğu kongre, Bölgenin Türk hukukunu Müttefik Devletler karşısında ve Barış Konferansı’nda savunmayı kararlaştırmıştı. Cemiyet, Bölgedeki Rum ve Ermeni çeteleriyle silahlı mücadeleye girebilmek için Türk çetelerinden yararlanılmasını kararlaştırmıştı. 15. Kolordu Komutanlığına atanan Kazım Karabekir Bölgeye geldikten sonra halka destek çıktığı için Ermeni ve Rum çeteleriyle mücadele daha da kolaylaşmıştı.İzmir işgal edildikten sonra Trabzon’un da işgal edileceğini düşünen Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti, 28 Mayısta ikinci bir kongre düzenlemişti. Kongrede Trabzonlu delegelerin yaptığı öneri kabul edilerek, Ermeni ve Rumlara karşı yürütülen mücadelede tüm Doğu Bölgesinin işbirliği etmesi ve bu amacı gerçekleştirmek için Erzurum’da ortak bir kongre yapılması kararlaştırılmıştı. Alınan bu karar 30 Mayısta Doğu Bölgesi Müdafaa-i Hukuk örgütlerine yazılı olarak duyurulmuş ve delegelerin belirlenip toplanacak kongre için Erzurum’a gönderilmesi istenmişti. Aynı gün Vilayat-ı Şarkıye Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin Erzurum Şubesi de Erzurum’da bir kongre toplanmasına ilişkin kararını aynı illere duyurmuştu. Kazım Karabekir Paşa da Erzurum’da kongre yapılacağını Mustafa Kemal’e duyurup Onu Erzurum’a çağırmıştı. Böylece Erzurum Kongresi kararı iki ayrı bölgenin ortak kararı idi.
Yorumlar
Yorum Gönder