Ermenistan ile Savaş ve Gümrü Anlaşması
Birinci Dünya Savaşı’ndan Rusların yenik çıkması ve Sovyet ihtilali sonucu Kafkasların güneyinde iki küçük devlet ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri Erivan, Kars ve Gümrü dolaylarındaki Ermenistan, öbürüde Ardahan, Artvin ve Batumu içine alan Gürcistan’dır.
Ermeniler hem ABD başkanı Wilson’un Ermenilerle ilgili düşünceleri hem İngilizlerin kışkırtmaları hem de Sevr Anlaşmasıyla Doğu illerinin bir bölümünün kendilerine bırakılması sonucu olarak, düşmanca girişimlerini artırmışlardır. İlk önceleri Ermenilerin bu saldırılarına karşı milli kuvvetler tarafından karşılık verilmiş, bu durum Kazım Karabekir Paşa Doğu Cephesi Komutanlığına atandıktan sonra da aynı şekilde devam etmiştir. Kazım Karabekir Paşa bir süre sonra T.B.M.M’ne bu kuvvetlerle Ermenilerin durdurulamayacağını bildirmiştir. Ankara Hükümeti ise itilaf devletlerinin San Remo’daki toplantılarını öne sürerek böyle bir hareketin siyasal açıdan doğru olmayacağını belirtmiştir. Ermenilere karşı milli çetelerce yapılan mücadelenin aynı şekilde devam etmesini istemiştir. Kazım Karabekir kısa bir süre sonra yine aynı istekte bulunmuş, fakat bu seferde Sovyet Hükümeti ile kurulmakta olan ilişkiler öne sürülmüştür. Kazım Karabekir Paşa’nın Ermenilere karşı gerekli önlem alınmazsa Erzurum’a kadar geleceklerini bildirmesi üzerine, T.B.M.M Doğu Harekatının başlatılması kararını vermiştir. 28 Eylül 1920’de harekata başlayan Kazım Karabekir komutasındaki Türk birlikleri ilk önce Kars’ı sonra da Gümrü’yü ele geçirmiştir. Ermeniler Doğu Anadolu’yu ele geçiremeyeceklerini anlayarak, barış istemek zorunda kalmışlardır. Bunun üzerine 3 Aralık 1920’de Gümrü’de Ermenilerle Gümrü Anlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşmaya göre 1878’de kaybedilen Kars ve çevresi yeniden Türk topraklarına katılmış ve Ermeniler Doğu Anadolu’da çoğunlukta olmadıklarını da kabul etmişlerdir.
Doğuda Ermenilere karşı sağlanan bu başarıdan sonra T.B.M.M. Gürcistan’a bir nota vererek Batum’u istemiştir. Görüşmelerden sonra Batum, Artvin ve Ardahan Gürcistan’dan geri alınmıştır. Doğu cephesinde kazanılan bu zafer sonucunda buranın güvenliği sağlandığından, buradaki birliklerin araç ve gereçlerin batı cephesine aktarılmasına karar verilmiştir. Böylece batı cephesi biraz nefes alabilmiştir. Ayrıca halkın meclise ve orduya duyduğu güven daha artmıştır. Diğer bir sonuçta, Erzurum – Bakü demiryolu tekrar ulaşıma açılarak Sovyetlerden gelecek yardımların kolayca Anadolu’ya ulaşması sağlanmıştır.
Yorumlar
Yorum Gönder