Devlet ve hukuk düzeni laikleşirken toplumsal yaşayışın ve günlük hayatında laikleşmesi gereklidir. Dinin toplumsal kurumlarının ve görüntülerinin bir kısmının ortadan kaldırılması, toplumu Arap-Doğu kültüründen uzaklaştırıp, Batı kültürüne yakınlaştırabilmek, laik düzen ve yaşayışı sağlayabilmek ve eşitlik esasına dayalı vatandaş kavramının yerleştirilmesini sağlayabilmek için toplumsal alanda da devrimler gerçekleştirilmiştir.
Tekke, Zaviye Ve Türbelerin Kapatılması
Osmanlı İmparatorluğu’nda, Müslüman halkı dinsel konularda bilgilendirmek ve kendi anlayışları doğrultusunda Tanrı’ya ulaşma yollarını göstermek amacıyla kurulmuş tarikat adı verilen kurumlar vardı. Tarikatlar etkinliklerini asitane, tekke, dergah, han kah, zaviye adı verilen ve her tarikata göre farklı özellikler taşıyan yapılarda sürdürürlerdi. Kuruluşunda dinsel ve felsefi konularda halkı olumlu yönde yönlendiren bu kurumlar, zaman içinde temel amaçlarından uzaklaşmışlardı. Önceleri üyelerine sevgi, hoşgörü, birlik tohumlarını aşılayan bu kurumlar; giderek kendi savundukları görüşlerin en doğru dinsel bilgileri oluşturduğunu savunmaya başladılar. Böylece, hoşgörünün sınırlarını daralttılar, başka tarikat üyeleri arasında kin ve düşmanlığa varan ayrılıklar yaratarak, birer parti merkezi ve bölücülük yuvası haline geldiler.
Bu kurumların çoğunda din, farklı yorumlanarak çalışmadan uzak bir yaşam benimsenerek, toplumun din duyguları sömürülerek, halkın sırtından geçinme yöntemi seçilmiş, bunlar birer dinsel, ekonomik ve siyasal çıkar merkezi haline gelmişti. Yapılan devrimlere karşı birer tepki yuvası haline dönüşmüştü. Şeyh Sait İsyanı’nda olduğu gibi siyasal etkinliği ele geçirmek için ayaklanmalar çıkartmışlar, karşı devrim sürecinin içinde yer almışlardır. Hükümet, girişilen devrimin toplumda kabul görmesi ve korunması için yalnız tekke ve zaviyelerin değil ölülerden yardım beklenen türbelerin de kapatılmasını da uygun görmüştü. Şeyh Sait İsyanı sonucunda 28 Haziran 1925’de ayaklanma bölgesindeki tarikatlar kapatılmıştı.
Aklı ve bilimi topluma rehber olarak seçen Atatürk 30 Ağustos 1925’de Kastamonu’da yaptığı bir konuşmada, ölüleri yardıma çağırmanın uygar bir toplum, ulus için yüz karası olduğunu, bilimin, teknolojinin uygarlık ışıkları günümüzde parlarken, şu ya da bu şeyhin yol göstermesiyle mutluluk aramanın ilkellik sayılması gerektiğini vurguladıktan sonra; “Ey ulus! İyi biliniz ki Türkiye Cumhuriyeti, şeyhler, dervişler, müritler, mensuplar memleketi olamaz. En doğru, en gerçek tarikat, uygarlık tarikatıdır..”
2 Eylül 1925’de Bakanlar Kurulu, tekke, zaviye ve türbelerin kapatılmasına ve din görevlilerinin kıyafetlerine ilişkin bir kararname yayınladı. Tekke, zaviye ve türbelerle ilgili yasaklama ve kapatma kararı, 30 Kasım 1925’de 677 sayılı yasa ile gerçekleşti. Bu kanunla kapatılmış olan tekke, zaviye ve türbeleri açanlar, yeniden kuranlar, tarikat töreni için yer verenler, yasaklanan kılık kıyafeti giyenler için 3 ay hapis ve 50 liradan az olmamak koşuluyla para cezası yaptırımı da getiriyordu. Aynı kanunla: şeyhlik, dervişlik, müritlik, dedelik, seyitlik, çelebilik, babalık, emirlik, halifelik, falcılık, büyücülük, üfürükçülük, muskacılık gibi unvan ve sıfatların kullanılması ve bunlara ait hizmetlerin de yapılması yasaklandı. Kanun bu yerele sahip olanların mülkiyet haklarına dokunmadığı gibi, cami, mescit olarak kullanılanların ise ibadet için açık tutulmasını öngörüyordu.
Bu kanun, kişi ile Tanrı arasına giren çıkarcıları ve vicdan istismarcılarını ortadan kaldıran, Türk toplumunu laik anlayışa yönelten önemli bir adım olmuştur. Atatürk, dini değil yalnızca çağdışı düşünüşü ortadan kaldırmak, vicdanları baskıdan, sömürülmekten kurtarmak, toplumu özgürleştirmek istemiştir. Atatürk, böylesi bir kararla halkın gündelik yaşamına kadar girmiş ve kökleri yüzyılların derinliklerinden gelen mistik doğulu anlayışa, devrimci bir atılımla son vermek istemiştir.
1 Mart 1950 günü 5566 sayılı yasa ile Türk büyüklerine ait olan veya büyük sanat değeri bulunan türbelerin açılmasına imkan verildi. Böylece Ertuğrul Gazi, Fatih Sultan Mehmet, Kanuni Sultan Süleyman, Mevlana, Yunus Emre, Hacı Bektaş, Mimar Sinan gibi şahıslara ait türbeler açıldı.
Tekke, Zaviye Ve Türbelerin Kapatılması
Osmanlı İmparatorluğu’nda, Müslüman halkı dinsel konularda bilgilendirmek ve kendi anlayışları doğrultusunda Tanrı’ya ulaşma yollarını göstermek amacıyla kurulmuş tarikat adı verilen kurumlar vardı. Tarikatlar etkinliklerini asitane, tekke, dergah, han kah, zaviye adı verilen ve her tarikata göre farklı özellikler taşıyan yapılarda sürdürürlerdi. Kuruluşunda dinsel ve felsefi konularda halkı olumlu yönde yönlendiren bu kurumlar, zaman içinde temel amaçlarından uzaklaşmışlardı. Önceleri üyelerine sevgi, hoşgörü, birlik tohumlarını aşılayan bu kurumlar; giderek kendi savundukları görüşlerin en doğru dinsel bilgileri oluşturduğunu savunmaya başladılar. Böylece, hoşgörünün sınırlarını daralttılar, başka tarikat üyeleri arasında kin ve düşmanlığa varan ayrılıklar yaratarak, birer parti merkezi ve bölücülük yuvası haline geldiler.
Bu kurumların çoğunda din, farklı yorumlanarak çalışmadan uzak bir yaşam benimsenerek, toplumun din duyguları sömürülerek, halkın sırtından geçinme yöntemi seçilmiş, bunlar birer dinsel, ekonomik ve siyasal çıkar merkezi haline gelmişti. Yapılan devrimlere karşı birer tepki yuvası haline dönüşmüştü. Şeyh Sait İsyanı’nda olduğu gibi siyasal etkinliği ele geçirmek için ayaklanmalar çıkartmışlar, karşı devrim sürecinin içinde yer almışlardır. Hükümet, girişilen devrimin toplumda kabul görmesi ve korunması için yalnız tekke ve zaviyelerin değil ölülerden yardım beklenen türbelerin de kapatılmasını da uygun görmüştü. Şeyh Sait İsyanı sonucunda 28 Haziran 1925’de ayaklanma bölgesindeki tarikatlar kapatılmıştı.
Aklı ve bilimi topluma rehber olarak seçen Atatürk 30 Ağustos 1925’de Kastamonu’da yaptığı bir konuşmada, ölüleri yardıma çağırmanın uygar bir toplum, ulus için yüz karası olduğunu, bilimin, teknolojinin uygarlık ışıkları günümüzde parlarken, şu ya da bu şeyhin yol göstermesiyle mutluluk aramanın ilkellik sayılması gerektiğini vurguladıktan sonra; “Ey ulus! İyi biliniz ki Türkiye Cumhuriyeti, şeyhler, dervişler, müritler, mensuplar memleketi olamaz. En doğru, en gerçek tarikat, uygarlık tarikatıdır..”
2 Eylül 1925’de Bakanlar Kurulu, tekke, zaviye ve türbelerin kapatılmasına ve din görevlilerinin kıyafetlerine ilişkin bir kararname yayınladı. Tekke, zaviye ve türbelerle ilgili yasaklama ve kapatma kararı, 30 Kasım 1925’de 677 sayılı yasa ile gerçekleşti. Bu kanunla kapatılmış olan tekke, zaviye ve türbeleri açanlar, yeniden kuranlar, tarikat töreni için yer verenler, yasaklanan kılık kıyafeti giyenler için 3 ay hapis ve 50 liradan az olmamak koşuluyla para cezası yaptırımı da getiriyordu. Aynı kanunla: şeyhlik, dervişlik, müritlik, dedelik, seyitlik, çelebilik, babalık, emirlik, halifelik, falcılık, büyücülük, üfürükçülük, muskacılık gibi unvan ve sıfatların kullanılması ve bunlara ait hizmetlerin de yapılması yasaklandı. Kanun bu yerele sahip olanların mülkiyet haklarına dokunmadığı gibi, cami, mescit olarak kullanılanların ise ibadet için açık tutulmasını öngörüyordu.
Bu kanun, kişi ile Tanrı arasına giren çıkarcıları ve vicdan istismarcılarını ortadan kaldıran, Türk toplumunu laik anlayışa yönelten önemli bir adım olmuştur. Atatürk, dini değil yalnızca çağdışı düşünüşü ortadan kaldırmak, vicdanları baskıdan, sömürülmekten kurtarmak, toplumu özgürleştirmek istemiştir. Atatürk, böylesi bir kararla halkın gündelik yaşamına kadar girmiş ve kökleri yüzyılların derinliklerinden gelen mistik doğulu anlayışa, devrimci bir atılımla son vermek istemiştir.
1 Mart 1950 günü 5566 sayılı yasa ile Türk büyüklerine ait olan veya büyük sanat değeri bulunan türbelerin açılmasına imkan verildi. Böylece Ertuğrul Gazi, Fatih Sultan Mehmet, Kanuni Sultan Süleyman, Mevlana, Yunus Emre, Hacı Bektaş, Mimar Sinan gibi şahıslara ait türbeler açıldı.
Yorumlar
Yorum Gönder